การดื้อยา: ทำความรู้จักกับการดื้อยาปฏิชีวนะในประเทศไทย

ปัญหาเชื้อดื้อยาปฏิชีวนะในประเทศไทย

จากการศึกษาวิจัยสำคัญที่ถูกอ้างอิงอย่างกว้างขวางและตีพิมพ์ในปี 2558 โดยกระทรวงสาธารณสุขประเทศไทยและ Wellcome Trust พบว่ามีผู้เสียชีวิตโดยเฉลี่ย 2 คนทุกๆ หนึ่งชั่วโมงจากการติดเชื้อแบคทีเรียที่ดื้อยาหลายชนิดในประเทศไทย จากการประมาณการในปี 2553 จะมีผู้เสียชีวิต 19,122 รายจากประชากร 68 ล้านคน โดยมีสาเหตุจากการติดเชื้อแบคทีเรียที่ดื้อยาหลายชนิด ซึ่งประเทศไทยมีส่วนอยากมากในการจัดการปัญหาระดับโลกนี้ เพราะมีอัตราผู้เสียชีวิตต่อจำนวนประชากรมากกว่าเมื่อเทียบกับสหรัฐอเมริกาและยุโรป

ด้วยความพยายามอย่างต่อเนื่องในระดับโลกที่จะทำความเข้าใจกับวิกฤติเชื้อดื้อยานี้ จึงเกิดเป็นโครงการความร่วมมือในประเทศไทยโดยมีจุดมุ่งหมายในการหาสาเหตุที่แท้จริงของการดื้อยาปฏิชีวนะในไทย ได้รับเงินทุนสนับสนุนมูลค่า 2.9 ล้านปอนด์จาก Global Challenges Research Fund (GCRF) ขณะขนาดของการวิจัยและเงินทุนจำนวนมากนี้ ก็ได้สะท้อนให้เห็นถึงสถานการณ์เชื้อดื้อยาปฏิชีวนะในไทย

ตามแถลงการณ์ขององค์การอนามัยโลก ในประเทศกำลังพัฒนาส่วนใหญ่ ยาปฏิชีวนะหลายชนิดสามารถหาซื้อได้ง่ายโดยไม่ต้องมีใบสั่งยา และเป็นเรื่องปกติที่คนมักซื้อยาปฏิชีวะจากร้านขายยาหรือเภสัชกรมารับประทานเอง หรือรับประทานยาที่เหลือจากการรักษาครั้งก่อนๆ

เนื่องจากจำนวนร้านขายยารายย่อยและร้านค้าอื่นๆ ที่จำหน่ายยาปฏิชีวนะมีจำนวนเพิ่มมากขึ้น ยาปฏิชีวนะจึงมีวางจำหน่ายอย่างแพร่หลายและหาซื้อได้ง่าย นอกจากนี้ บุคลากรทางการแพทย์เองก็อาจมีแรงจูงใจในการสั่งยาปฏิชีวะเกินจำเป็นเพื่อทำให้ผู้ป่วยรู้สึกสบายใจ หรือในบางกรณีมีแรงจูงใจทางการเงินเข้ามาด้วย กฎระเบียบและการบังคับใช้ที่หละหลวมในการจำหน่ายยาในประเทศที่มีรายได้น้อยและปานกลางยังเปิดโอกาสให้มีการใช้ยาปฏิชีวนะซึ่งหาซื้อได้เองจากร้านขายยาเพิ่มมากขึ้น และยังเอื้อให้เกิดการใช้ยาดังกล่าวเป็นส่วนผสมในฟาร์มโดยตรงด้วยเช่นกัน

การศึกษาชิ้นหนึ่งในวารสารสมาคมการแพทย์แห่งประเทศไทย พบว่าขนาดของการใช้ยาปฏิชีวนะที่ไม่เหมาะสมในโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยการแพทย์ในประเทศไทยสูงถึง 52.3% อย่างไรก็ตาม ยังพบว่าการอบรมให้ความรู้แก่บุคลากรทางการแพทย์ช่วยลดการสั่งยาอย่างไม่เหมาะสมโดยรวม

แม้ว่าจะเป็นวิกฤติที่กำลังเกิดขึ้นในระดับโลก แต่การดื้อยาปฏิชีวนะสามารถป้องกันได้โดยเริ่มจากบุคลากรทางการแพทย์ ควรให้ยาปฏิชีวนะแก่ผู้ป่วยที่เหมาะสมตามการรักษา ให้ในปริมาณที่ตรงกับความต้องการของแต่ละบุคคล ในระยะเวลาที่เหมาะสมเท่านั้น เช่นเดียวกันกับการใช้ยาในกระบวนการจัดการปศุสัตว์หรือสัตวแพทยศาสตร์