สิทธิหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ คือ 

สิทธิหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ หรือที่เรียกกันสั้นๆ ว่า ‘บัตรทอง 30 บาท’ เป็นระบบประกันสุขภาพถ้วนหน้าที่รัฐบาลไทยจัดให้แก่ประชาชนคนไทยทุกคน โดยไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายเบื้องต้น

สิทธิประโยชน์การรักษาพยาบาลของสิทธิ มีดังนี้

• เข้ารับการตรวจวินิจฉัย
• เข้ารับการรักษาโรคทั่วไป
• เข้ารับการรักษาโรคเรื้อรัง หรือโรคเฉพาะทาง เช่น มะเร็ง เบาหวาน ไตวาย เป็นต้น
• เข้ารับบริการคลอดบุตรได้ไม่จำกัดจำนวนครั้ง
• การส่งต่อระหว่างหน่วยบริการ
• ค่าห้อง ค่าอาหาร ค่ายา ตามที่ระบุไว้ในบัญชียาหลักแห่งชาติ แต่จะต้องจ่ายค่ารักษาและค่ายา 30 บาททุกครั้งหากเข้ารักษาในโรงพยาบาลตั้งแต่ระดับชุมชนขึ้นไป (10 เตียงขึ้นไป)

ผู้มีสิทธิใช้บริการ ได้แก่

ครอบคลุมคนไทยทุกคนที่มีเลขประจำตัวประชาชน 13 หลัก และไม่มีสิทธิของข้าราชการ ประกันสังคม รัฐวิสาหกิจ ครูเอกชน หรือสิทธิอื่น ๆ ที่ใช้จ่ายจากเงินงบประมาณรัฐ

ข้อยกเว้นของความคุ้มครอง ได้แก่

1. 1. เข้ารับบริการทางการแพทย์เพื่อความสวยงาม โดยไม่มีข้อบ่งชี้ทางการแพทย์
2. 2. การปลูกถ่ายอวัยวะที่อยู่นอกบัญชีหมายเลข 3
3. 3. การตรวจวินิจฉัยหรือรักษาเกินจำเป็น
4. 4. การรักษาที่ยังอยู่ในระหว่างการค้นคว้าหรือทดลอง
5. 5. การบริการทางการแพทย์อื่น ๆ ตามที่ สปสช. กำหนด

บุคคลหนึ่งมีสิทธิรักษาพยาบาลมากกว่าสิทธิเดียวได้หรือไม่

คนไทยสามารถมีสิทธิรักษาพยาบาลมากกว่า 1 สิทธิได้ โดยจะถูกแบ่งออกเป็น ‘สิทธิหลัก’ และ ‘สิทธิรอง’ โดยในบุคคลหนึ่งสามารถมีได้ทั้งสิทธิหลักและรอง หรือสิทธิหลักในบุคคลเดียวทั้ง 2 สิทธิ หรือสิทธิรองในบุคคลเดียวทั้ง 2 สิทธิก็ได้เช่นกัน

สิทธิหลัก หมายถึง สิทธิการรักษาพยาบาลที่บุคคลได้รับโดยตรงจากการทำงาน เมื่อสังกัดองค์กรใดองค์กรหนึ่ง ทั้งภายใต้รัฐและเอกชน 

ส่วน สิทธิรอง หมายถึง สิทธิการรักษาพยาบาลที่บุคคลได้รับโดยอาศัยสิทธิหลักของบุคคลอื่น เช่น บุตรหรือคู่สมรสของข้าราชการจะมีสิทธิรองจากบิดามารดาหรือคู่สมรส

กรณีบุคคลที่มี สิทธิหลักสองสิทธิ หมายถึง บุคคลคนเดียวกันมีสิทธิการรักษาพยาบาลสิทธิหลักสองสิทธิ์ ในเวลาเดียวกัน เช่น ผู้ที่เป็นข้าราชการหรือข้าราชการบำนาญ แล้วได้มีการไปสมัครงานหรือเคยทำงานเป็นพนักงานบริษัท และได้ส่งเงินสมทบในกองทุนประกันสังคม จะทำให้มีสิทธิทั้งสองสิทธิในคน ๆ เดียว และการเลือกใช้สิทธิใดจะขึ้นอยู่กับบุคคลนั้นเอง

กรณีที่มี สิทธิหลักและสิทธิรองในบุคคลเดียวกัน หมายถึง บุคคลคนเดียวกันมีสิทธิการรักษาพยาบาลทั้ง สิทธิหลักและสิทธิรองในเวลาเดียวกัน เช่น บุคคลที่เป็นข้าราชการและมีคู่สมรสที่มีสิทธิของรัฐวิสาหกิจหรือประกันสังคม ทั้งนี้ทั้นนั้น การใช้สิทธิการรักษาจะต้องใช้สิทธิหลักของตนเองก่อน แล้วถ้าหากว่าสิทธิรองครอบคลุมค่าใช้จ่ายมากกว่า สามารถนำใบเสร็จไปเบิกส่วนต่างที่จ่ายไปก่อนหน้ากับสิทธิรองทีหลังได้

กรณีบุคคลที่มี สิทธิรองในคนเดียวกันสองสิทธิ หมายถึง บุคคลคนเดียวกันมีสิทธิรองจากสิทธิหลักของบุคคลอื่นสองสิทธิ์ในเวลาเดียวกัน กรณีนี้คือบุตรที่ได้รับสิทธิรองจากบิดามารดาเป็นสองสิทธิในคนเดียว แต่เมื่อบุตรอายุครบ 20 ปีและยังไม่ได้มีการทำงาน สิทธิหลักจะถูกเปลี่ยนเป็นบัตรทองแทน ตามที่ระบุไว้ในระเบียบ พ.ร.บ. ของหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ปี พ.ศ. 2545

สรุป 

สิทธิรักษาพยาบาลหลัก 3 ระบบของไทยมีเงื่อนไขเฉพาะเจาะจงสำหรับกลุ่มบุคคลที่มีรายได้และอาชีพแตกต่างกัน รวมถึงยังมีความคุ้มครองครอบคลุมไปยังบุคคลในครอบครัวด้วย ทั้งนี้ทั้งนั้น อย่าลืมเช็คสิทธิหลักและสิทธิรองของตัวเองก่อนใช้สิทธิรักษาพยาบาล เพื่อที่จะได้ไม่เสียเวลาหรือเสียสิทธิความคุ้มครองที่มี